Vía Manuel Andrade http://www.manuelandrade.eu/lingua/230210_banhos.pdf
http://literaturagalega.as-pg.gal/etapa-medieval.html
O seu territorio inicial, o berce, ía desde Ortegal deica o Douro, sen que o Miño constituíse fronteira ningunha de tipo lingüístico ou cultural. Foi, pois, unha unidade lingüístico-cultural que, practicamente, permaneceu así até meados do século XIV. Se hai que falar de galego-portugués nesta etapa medieval é, sobre de todo, desde a “independencia” política da Galiza do Sul, co nome de Portugal, con Afonso Henriques que se titulou rei en 1139 para deixar ben sentado o seu criterio autónomo a respecto das relacións con León e Castela, e a súa decidida aposta pola política de expansión cara ao Sul, e non privilexiar as interferencias nos reinos situados ao leste de Caliza.
Porén, a Galiza até o Miño, a que ficou con este nome, seguirá sendo un reino de seu, aquel perfeitamente estabelecido desde o rei Ordoño I (914-924). Desde esta época até fins do século XIII, a Galiza era o reino preponderante política, económica e culturalmente entre todos os do Occidente peninsular. Os seus reis, aínda séndoo tamén de León e mesmo de Castela, pertencían a grandes familias nobiliarias galegas, eran desta lingua, ou ben, educados no noso país.
http://patrimoniogalego.net/index.php/90915/2016/12/castelo-de-sueiro/
> Gracias al respaldo del de Trava, D. Pedro Froylaz, a quien no parece preocupara mucho que la Reina-madre (D.ª Urraca) intimara con su propio yerno (Pedro de Lara, el marido de su hija Eva) siempre que él controlara al futuro Rey Alfonso VII (1105-1157), quien con sólo seis años, terminó siendo coronado, contra la voluntad de su madre D.ª Urraca, pero con el apoyo de Gelmirez, primero, como Rey de Galicia (1111), más tarde, a la muerte de su madre, Rey de León (1126) y, después, a la muerte de su padre Alfonso I El Batallador, Rey de Aragón, Cataluña y Navarra; finalmente, terminó siendo reconocido y coronado como Emperador en 1135 por los demás reyes de los distintos reinos cristianos de España, rindiéndole vasallaje García Ramírez de Navarra, Ramón Berenguer de Barcelona y Alfonso Jordán de Tolosa e incluso los barones del Languedoc (Francia). Vía http://laxe.net/Laxe%20El%20Condado%20de%20Trava.htm